Literatura

Parte importantísima do patrimonio muxián son as obras literarias que fan referencia ao noso municipio, ou as obras dos autores muxiáns.
Neste apartado recolleremos unha escolma de poemas e narracións que aluden a Muxía ou parte do seu territorio, ou a algo relacionado con nós , como pode ser a Romaría da Barca. Tamén recolleremos unha pequeña escolma de escritores muxiáns.
ROMAXE DE NOSA SEÑORA DA BARCA ( de Federico García Lorca)
¡Ay ruada, ruada, ruada
da Virxen pequena
e a súa barca!
A Virxen era pequena
e a súa coroa de prata.
Marelos os catro bois
que no seu carro a levaban.
Pombas de vidro traguían
a choiva pol-a montana.
Mortos e mortos de néboa
pol-as congostroas chegaban.
¡Virxen, deixa a túa cariña
nos doces ollos das vacas
e leva sobr’o teu manto
as foles da amortallada!
Pol-a testa de Galicia
xa ven salaiando a i-alba.
A Virxen mira pra o mar
dend’a porta da súa casa.
¡Ay ruada, ruada, ruada
da Virxen pequena
e a súa barca!

URNAS DO MAR  ( de Xavier Seoane)
                                         Aos mariñeiros de Muxía
Non constrúas,
mar,
a cinza
cos nosos soños.
Tiñamos
unha pequena casa
á beira das túas ondas,
que gardaba a memoria dos avós.
E era dozura nosa
amar a risa alegre das escumas,
a beleza do día
na curva lúa azul das plumas das gaivotas.
Pero un vento de usura e de mentira
arrebolando arroaces desnortados
e aves frías e mortas
matou o noso soño.
E agora un corvo negro
chegado dos confíns máis cegos do horizonte
chapuza de carraxe os nosos corazóns
como a lingua visgosa dun destino de sombras.

[O MAR, BEN COÑOCIDO,
NON OCULTA SEGREDOS]         de Miro Villar, en Abecedario da desolación (Espiral Maior, 1997)


                                       Nadie me salvará de este naufragio
                                      si no es tu amor, la tabla que procuro,
                                      si no es tu voz, el norte que pretendo.

                                                  MIGUEL HERNÁNDEZ
o mar, ben coñecido, non oculta segredos
na costa da muxía, despido polos brazos
de occidentais paisaxes lambe as súas contornas
ata bater coa lingua na erosión máis profunda,
mentres ollos pechados son martiños peixeiros.
o mar esperta cedo, debruzando nas rochas,
e un brazo tumultuoso penetra ben adentro
na esvaradiza furna da buserana, labios
pedregosos reciben o contacto salobre
das lúbricas areas como carnes abertas.
o mar desvergoñado rebenta en escabrosas
acometidas, ondas máis doridas salpican
as íntimas paredes con escorregadizos
aceites e na furna sonidos interiores
procuran a mestura cos xemidos das augas.
o mar decrece lento na breve retirada
da baixamar, en horas futuras novos azos
serán agradecidos pola furna con voces
de azucre e de melindres, namentres senllos corpos
dormen amalgamados e o amor se reinventa.
o mar, este mar mesmo, testemuña naufraxios
e ten na pel escritas enigmáticas lendas
ou certos episodios, fala dunha doncela
morta de amor, dun vate que mataron por ela.
como tamén son bardo pregunto o meu destino.

Un soneto de Ausencias pretéritas (Espiral Maior, 1992), de Miro Villar
Descubrimos segredos nas pedras do mosteiro,
na ábsida de Moraime, de séculos ocultos,
e soubemos que o lido non nos fixera incultos
de saber do labrado polo mestre canteiro.

E vimos que non todo se aprende por enteiro

cando no cemiterio demos conta dos vultos
co onte a facer gravados gráficos que nós cultos
albiscamos perplexos, de inescrutable aceiro.

Nin san Xián axudaba, por sona de milagres
que tiña e revivimos nas conversas co crego,
biblioteca ambulante do lugar e o pasado.

Narrounos doces contos e anécdotas ben agres
e ata expresou blasfemias desculpadas cun prego,
cantou que amor vicioso non foi nin é sagrado.

Tamén referido á furna da Buserana este poema de Alexandre Nerium, en Nocturnidade do sal, editado por Sotelo Branco:
Anóovos cal restra
Siriais abuxeirados
pé da furna

ó reflote das algas
e da airexa

A PEDRA      ( de Anxo Pastor)
Di a pedra,
o meu sangue é a memoria doutro tempo,
escoito e vexo con outros ollos,
pecho a miña pálpebra
e estendo os meus invisibles brazos
para ir ó centro dun ardente frío.
Ollar,
deixade de ver,
tocade por primeira vez a miña pel,
escoitade como vos é devolto o bramido do mar,
a singradura do ouro e do estaño.
Mirade,
como se desminten as miñas fendas
a vida erma e queda,
como bosquexan e claudican os séculos
ante o meu reino de sombra fértil.
Voltade a inclinar as costas,
volvede beizos a beber do meu ventre,
este é o culto branco
celebrando o canto,
o sangue do meu nome.
Pedra,
           Pedra.
                                                            A Pedra de Abalar. Muxía , 2004

Fragmento da novela A COSTA DA MORTE  ( de José Mas, nunha edición de Héctor Pose, X. M. Varela e Manuel Vilar, en edicións Lea):
(…)
Da ermida xermolan en acios os fieis. Rematou a función relixiosa e pronto sairá Nosa Señora a recorrer as rúas da vila.
Repinican as campás.
Marina, o indiano e Aurelio acordan subir a una das rochas desde onde poden dominar a estreita faixa do camino. Segue brillando o sol nun ceo algo velado por una brétema suavísima. Soan os bronces con máis bríos. ¡ Xa está formada a procesión! ¡ Xa se achegan os primeiros penitentes! Relocen as monteiras dos gaiteiros, estes faisáns engalanados que van tocando e ao mesmo tempo miran ás mozas. Vese logo, sobre o azul do mar, a lingua verde dunha bandeira e a nota vermella dun pendón. No centro, bordada en ouro, resalta a imaxe de Nosa Señora.
Vén despois, nunhas andas pequeñas, san Roque, coa súa túnica de peregrino e o seu can famélico. A procesión estírase e ondula. Aparece san Miguel, coas súas ás brancas e o seu peito prateado coma una ave de fábula, e san Xoán, co albo cordeiro. Detrás, san Antón co neno nos brazos e un rapaciño ao que lle entrega un pan. E, por último, no seu raro canastro, que parece una fornela, a imaxe milagrosa, a Nosa Señora da Barca, pequeña, co seu manto azul a cadros con estrelas douradas e o seu vestido vermello. Agora, x amáis preto, vese a lancha de xoguete e a Virxe erguida no centro dela, parce coma se navegase no aire.
Curas, sacristáns, acólitos, romeiros e a banda de música, que une os seus acordes ao xúbilo das campás e ao estrondo dos foguetes e das bombas.
Soan pandeiros, e una voz melancólica de rapaza, que arrastra as vocais finais cunha cadencia indescritible e una poesía infinita, canta:
                         Nosa Señora da Barca,
                        velaí vai pola ribeira,
                        collendo cunchiñas de ouro,
                        poñéndoas na faldriqueira.
E outra:
                    Nosa Señora da Barca,
                     velaí vai, velai, ¡ai!, vai indo,
                     na súa barquiña de ouro
                     parece que vai dormindo.
E outra:
                  Viva sábado da Barca,
                  sábado da Barca viva,
                 coma o sábado da Barca
                non o vin na miña vida.
O entusiasmo desbórdase e a multitude segue detrás da Virxe da Barca, que chega xa en triunfo ás primeiras casas de Muxía. Uns sacerdotes levan as andas.
(…)

A IDADE DAS PREGUNTAS. Relato de Luísa Villalta, escrito logo de estar en Muxía , convidada pola Plataforma Nunca Máis de Muxía, o 17 de maio do 2003.
  “Está o mar?”, esa é a pregunta, a pregunta dunha nena que vai armando na area do pensamento as súas causas e consecuencias. “E non vai estar”. O mar vai e vén, pero sempre está, nunca marcha. Ela sabe do mar pola pantalla incríbel de todos os días, que tamén ten que casar coas constatacións informes do que lle contan ou ve ou cre que ve. O avó é mariñeiro e non sabe como explicarse a si mesma e aos colegas da clase qué é exactamente o que fan os mariñeiros para traer o peixe no barco, para despois vendelo e que o cociñen na casa e o resto que si, que xa se sabe. O avó é mariñeiro e chama para Madrid, que ten moitas casas sen mar, a non ser o que se ve por televisión. Esta nena, coa súa nai, vive en Madrid porque o pai tamén andaba no mar e alá quedou. Por iso a nena non sabe exactamente como morreu o seu pai, un día que saíu traballar como os demais país que collen o coche, pero estes sempre, que ela saiba, volven de noite.
   “De que cor é o mar?”, “Negro”, respóndelle o avó, para facela rabechar. “Non, que é azul, que o vin na televisión”, “Pero é que agora é de noite, e de noite o mar é negro”, “Ai, si?”. E un mar negro, negro, ela nunca o vira, mais despois, fixándose, era verdade, nunha película de espías corrían os asesinos dun barco para o outro, de noite, e no profundo víase un plástico negro, brillante polas luces, como un ceo do revés. A nena vai aprendendo e na area do pensamento van tomando forma algunas verdades universais: o mar polo día é azul e pola noite negro, engadindo o das luces, produto da súa observación persoal. Na película, un dos asesinos caíu pola borda dun barco e morreu. Non se atreveu a comentalo co avó por teléfono, pero supuxo que o pai tamén morreu caíndo ao mar pola noite, así que tivo que cambiar a cor onde imaxinaba a seu pai, azul, por unha especie de plástico negro, con alfinetes brillantes polas luces.
   “Cando me vas levar a ver o mar?”, “Que mar nen que mar.Anda, cala e estuda.” A nai andaba sempre teimuda con algunas cousas e , polo visto, non quería volver onde o avó, nen marchar a nengures, mesmo cando chegaba cansada do choio e didía pestes das rúas, do tráfico, do diñeiro, das moitas casas e moita xente ( sen mar) que era Madrid. Hai cousas que lle derruban á nena algunas das formas que consideraba máis sólidas na area do pensamento: as voltas que dá a xente maior para tapar ou desfacer decisión, evidencias, sentimentos. Como o mar na beira da Praia borrando os nomes escritos. Tamén o viu nunha película.
   “Que foi o que pasou? Por que está toda esa xente aí?” A nena fica fronte ao televisor surprendida do repentino interese da súa nai polo mar. “ Cala, anda, déixame escoitar”. E cala. Na pantalla un rebumbio de xente daba explicacións nada doadas de entender e, non sabía por qué, dáballe na espiña que o teléfone ía soar dun momento para outro.
   Pero non soou. É a nai entón quen chama para alá, para Muxía, e fala coa avoa, que o avó non estaba na casa. Entre o que fala a nai e as imaxes que ve, un grande trasacordo derrúballe novamente os xa estragados restos de moitas cousas na area do pensamento. Segundo se ve na televisión, unha grande desgraza tornou o azul do mar nun plástico negro como de noite, pero en pleno día.E o seu avó non está ao telefone para poder preguntar. “Déixame falar co avó”. “Que non, que o avó non está, que foi ao mar cos demais para axudar coa maré negra. Que puco sentido, co temporal que non se dá ido!”.
   Un plástico negro pero sen o brillo dos alfinetes nocturnos, un plástico lento e noxento lambe as rochas e a Praia en pleno día. Daquela decídese e pregúntalle á nai cando a ve colgar o auricular. “E se o mar se pon negro de día, tamén pode levar o avó?” A nai non contesta e ponse a chorar baixiño, como non querendo que a vexa. Entón a nena pergúntase quen lle fixo daño á nai, o mar ou ela perguntando. E pergúntase tamén se alguén vai querer contestar de verdade algún día.